‘บริการทางระบบนิเวศ’ คือ ประโยชน์ที่มนุษย์ได้รับจากระบบนิเวศเพื่อให้มีความเป็นอยู่ที่ดีทั้งทางตรงและทางอ้อม ทั้งเป็นประโยชน์ที่จับต้องได้ (tangible) และจับต้องไม่ได้ (intangible) อาทิ การผสมเกสรของพืชโดยผึ้งและสัตว์อื่นๆ มีส่วนช่วยในการผลิตอาหาร หรือพื้นที่ป่าชายน้ำ (riparian buffer) และพื้นที่ชุ่มน้ำ (wetlands) ที่ทำหน้าที่เป็นกันชนไม่ให้น้ำเข้ามาท่วมในพื้นที่อยู่อาศัย เป็นต้น
Millennium Ecosystem Assessment (MA) โครงการการประเมินและวิเคราะห์ผลกระทบของการกระทำของมนุษย์ต่อระบบนิเวศและความเป็นอยู่ของมนุษย์ครั้งสำคัญ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากองค์การสหประชาชาติ เมื่อปี 2005 ได้แบ่งประเภทหลักของบริการทางระบบนิเวศไว้ 4 ประเภท ได้แก่
ที่มา : Aarhus University
- บริการด้านการจัดหา (Provisioning Services) คือ ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากระบบนิเวศ ได้แก่ อาหารและเส้นใย เชื้อเพลิง แหล่งพันธุกรรม สารเคมีจากธรรมชาติ ยารักษาโรค น้ำสะอาด
- บริการด้านการควบคุม (Regulating Services) คือ ประโยชน์ที่ได้รับจากการควบคุมกระบวนการของระบบนิเวศตามธรรมชาติ ได้แก่ การควบคุมระบบภูมิอากาศ การควบคุมการไหลของน้ำ ควบคุมการกัดเซาะชายฝั่ง การกรองน้ำสะอาดและการบำบัดของเสีย การควบคุมทางชีวภาพ การผสมเกสร การป้องกันพายุ
- บริการด้านวัฒนธรรม (Cultural Services) คือ ประโยชน์ที่ไม่ใช่วัตถุที่มนุษย์ได้รับจากระบบนิเวศผ่านการเสริมสร้างจิตวิญญาณ การพัฒนาด้านสติปัญญา นันทนาการ และประสบการณ์ด้านสุนทรียภาพ ได้แก่ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม คุณค่าทางจิตวิญญาณและศาสนา รากฐานของการศึกษา คุณค่าทางความงาม การพักผ่อนและการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
ทั้งนี้ บริการด้านวัฒนธรรมของระบบนิเวษ เชื่อมโยงแน่นแฟ้นกับค่านิยมและพฤติกรรมของมนุษย์ ดังนั้นการรับรู้เกี่ยวกับบริการด้านวัฒนธรรมจึงมีแนวโน้มที่จะแตกต่างกันไประหว่างบุคคลและชุมชน - บริการด้านการสนับสนุน (Supporting Services) คือ บริการที่จำเป็นเพื่อสนับสนุนการผลิตบริการของระบบนิเวศด้านอื่นๆ ทั้งหมด ได้แก่ การผลิตขั้นต้น การผลิตออกซิเจนในบรรยากาศ การก่อตัวและการกักเก็บดิน การหมุนเวียนสารอาหาร การหมุนเวียนของน้ำ และการเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิต
การเปลี่ยนแปลงของบริการด้านการสนับสนุนแตกต่างกับบริการด้ารอื่น ๆ เพราะจะส่งผลกระทบต่อชีวิตมนุษย์ทางอ้อมหรือเกิดขึ้นในระยะยาว เช่น มนุษย์ไม่ได้รับประโยชน์จากการสร้างดินโดยตรง แต่การเปลี่ยนแปลงจะส่งผลกระทบทางอ้อมต่อผู้คนผ่านผลกระทบต่อบริการด้านการจัดหาสำหรับการผลิตอาหาร
บริการทางระบบนิเวศ คือ สิ่งที่ให้เห็นความเชื่อมโยงที่ขาดกันไม่ได้ระหว่างมนุษย์และธรรมชาติ โดยความสามารถของระบบนิเวศในการให้บริการเพื่อความเป็นอยู่ที่ดีของมนุษย์นั้นขึ้นอยู่กับสภาพความสมบูรณ์ของระบบนิเวศโดยตรง
ทั้งนี้ มีแนวคิดในการตีมูลค่าของ ‘บริการทางระบบนิเวศ’ ทางเศรษฐศาสตร์ นำโดย The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) ซึ่งเป็นโครงการระดับโลกที่ประเมินต้นทุนของการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพและการลดลงของบริการทางระบบนิเวศทั่วโลก วิธีการนี้จะสามารถช่วยให้ผู้มีอำนาจตัดสินใจด้านโยบาย รับรู้ถึงคุณค่าของบริการระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพเฉกเช่นเดียวกับคุณค่าของโครงสร้างพื้นฐานและบริการที่ออกแบบโดยมนุษย์อื่น ๆ
‘#SDG15 – (15.1) สร้างหลักประกันว่าจะมีการอนุรักษ์ การฟื้นฟู และการใช้ระบบนิเวศบนบกและแหล่งน้ำจืดในแผ่นดิน รวมทั้งบริการทางระบบนิเวศอย่างยั่งยืน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ป่าไม้ พื้นที่ชุ่มน้ำ ภูเขาและพื้นที่แห้งแล้ง โดยเป็นไปตามข้อบังคับภายใต้ความตกลงระหว่างประเทศ ภายในปี พ.ศ. 2563′
Target 15.1 : By 2020, ensure the conservation, restoration and sustainable use of terrestrial and inland freshwater ecosystems and their services, in particular forests, wetlands, mountains and drylands, in line with obligations under international agreements
SDG Vocab รู้จักคำศัพท์ รู้จัก SDGs
หมายเหตุ – คำอธิบายข้างต้นสรุปโดยทีมงาน เพื่อให้อ่านแล้วทำความเข้าใจง่ายเท่านั้น
ไม่แนะนำให้นำไปอ้างอิงในเชิงวิชาการ
แหล่งที่มา :
Ecosystem services – Millennium Ecosystem Assessment
Biodiversity and ecosystem services (Aarhus University)
The Economics of Ecosystems and Biodiversity (European Commission)
