คำว่า “สถาบัน” (institutions) ประกอบด้วยระบบทางสังคม การเมือง กฎหมาย และเศรษฐกิจของรัฐ ในทางทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ Douglass North นักเศรษฐศาสตร์รางวัลโนเบล ได้ให้คำอธิบายไว้ว่า “สถาบัน” หมายถึง ‘กติกาของเกมในสังคม’ (Rules of Games) เป็น “เงื่อนไขที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อประกอบสร้างการปฏิสัมพันธ์ทางการเมือง ทางเศรษฐกิจ และทางสังคม” โดย สถาบัน สามารถอยู่ในรูปแบบเงื่อนไขที่ไม่เป็นทางการ เช่น การคว่ำบาตร ข้อห้าม ขนบธรรมเนียม ประเพณี และจรรยาบรรณ และที่เป็นทางการ เช่น รัฐธรรมนูญ กฎหมาย และสิทธิในทรัพย์สิน
ตามนิยามนี้ “สถาบัน” จึงหมายถึง สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น – ทำหน้าที่กำหนดเงื่อนไข และ – สร้างแรงจูงใจ ภายใต้กติกาหรือเงื่อนไขดังกล่าว
สำหรับในบริบทเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ตามเอกสาร Building more effective, accountable, and inclusive institutions for all จาก OECD ระบุว่า คณะผู้ทรงคุณวุฒิระดับสูงของเลขาธิการสหประชาชาติว่าด้วยวาระการพัฒนาหลังปี 2015 (Secretary-General’s High-Level Panel (HLP) of eminent persons on the Post- 2015 Development Agenda) ใช้คำว่า “สถาบัน” เพื่อครอบคลุม กฎ กฎหมาย และหน่วยงานของรัฐ ที่บทบาทในการพัฒนา
สถาบันสามารถมีบทบาทสำคัญในการลดความยากจน พัฒนาหลักนิติธรรม และสร้างการเติบโตทางเศรษฐกิจ ผ่านการเป็นตัวกำหนดเงื่อนไขวิธีการจัดการและใช้อำนาจ กำหนดรูปแบบกระบวนการเพื่อไปนำไปสู่ข้อตกลงหรือการตัดสินใจของรัฐและคนในสังคม วิธีการในการดำเนินการตามการตัดสินใจเหล่านั้น การประเมินผล และการรับผิดรับชอบต่อผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น นั่นแปลว่า การมีสถาบันที่อ่อนแอ อาจบ่อนทำลายความสามารถในการพัฒนาประเทศได้
การมีสถาบันที่มีประสิทธิผลช่วยให้ผู้คนสามารถทำหน้าที่ของตนได้อย่างเต็มความสามารถและมีความสงบสุข และยังทำให้สังคมสามารถจัดการกับความท้าทายต่าง ๆ ได้ ประเทศที่มีสถาบันที่ดีกว่ามีแนวโน้มที่จะเติบโตอย่างยั่งยืนและเสมอภาคมากกว่า โดยสถาบันที่มีประสิทธิผลมีได้หลายรูปแบบ แต่ล้วนมาจากการพัฒนากระบวนการตัดสินใจให้เป็นไปในแบบกระจายอำนาจ และทุกคนมีส่วนร่วมตามหลักการประชาธิปไตย ดังเช่น
- การมีกรอบกฎหมายที่เข้มแข็งและรัฐสภาที่เป็นตัวแทนประชาชนที่มีความสามารถในการทำงาน
- ข้าราชการพลเรือนที่มีความเชี่ยวชาญและสามารถให้บริการสาธารณะอย่างทันท่วงทีและมีคุณภาพ
- ฝ่ายตุลาการที่มีประสิทธิภาพและรักษาไว้ซึ่งหลักนิติธรรม
- ภาคประชาสังคมที่มีส่วนร่วมอย่างแข็งขัน
- สื่อสารมวลชนที่มีเสรีภาพและเป็นอิสระ เป็นต้น
คำว่า สถาบันที่ประสิทธิผล ปรากฎอยู่ใน ‘#SDG16 – (16.6) พัฒนาสถาบันทุกระดับให้มีประสิทธิผล มีความรับผิดชอบ และโปร่งใส
Target 16.6: Develop effective, accountable and transparent institutions at all levels
● อ่านเพิ่มเติมภาพรวม #SDG16
โครงการศึกษาวิจัยการสํารวจสถานะของเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนในบริบทประเทศไทย เป้าหมายที่ 16 (ปี 2560)
SDG Vocab รู้จักคำศัพท์ รู้จัก SDGs
หมายเหตุ – คำอธิบายข้างต้นสรุปโดยทีมงาน เพื่อให้อ่านแล้วทำความเข้าใจง่ายเท่านั้น
ไม่แนะนำให้นำไปอ้างอิงในเชิงวิชาการ
แหล่งที่มา:
Institutions (Douglass C. North, 1990)
OECD AND POST-2015 REfLECTIONS (OECD)
รายงาน สกว. สำรวจสถานะ SDGs เป้าหมายที่ 16 (2560)
