‘การเสริมสร้างขีดความสามารถ‘ หรือ capacity building หมายถึง กระบวนการพัฒนาและเสริมสร้างทักษะ สัญชาตญาณ ความสามารถ กระบวนการ และทรัพยากรที่องค์กร ชุมชน ประเทศต้องการเพื่อความอยู่รอด ปรับตัวได้ และเติบโตในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว มีเป้าหมายเพื่อเสริมสร้างและรักษาขีดความสามารถของรัฐและสังคมในการออกแบบและใช้กลยุทธ์ที่จะช่วยลดผลกระทบทางลบจากวิกฤตการณ์ทางสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อมในปัจจุบัน ไปจนถึงความท้าทายอื่น ๆ ที่กำลังเกิดขึ้น โดยส่วนสำคัญของการเสริมสร้างขีดความสามารถที่มีประสิทธิผลคือทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างพลิกโฉมจากภายในและยั่งยืนต่อไปได้ด้วยตัวเองในอนาคต
การเสริมสร้างขีดความสามารถนั้น เป็นแนวคิดหลักของวาระด้านพัฒนาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน จึงมีองค์กรระหว่างประเทศที่ทำงานด้านการพัฒนาให้คำจำกัดความไว้มากมาย เช่น UNDP ได้ให้นิยามคำว่า ‘ขีดความสามารถ’ คือ ความสามารถของบุคคล สถาบัน และสังคมในการปฏิบัติหน้าที่ แก้ไขปัญหา กำหนดวัตถุประสงค์และดำเนินเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ได้อย่างยั่งยืน และ ‘การเสริมสร้างขีดความสามารถ’ หมายถึง “กระบวนการที่สนับสนุนการสร้างขีดความสามารถเฉพาะระยะเริ่มต้น และถือว่าไม่มีขีดความสามารถที่มีอยู่แต่เดิม” โดยเฉพาะในประเทศกำลังพัฒนา
ถึงแม้คำว่า ‘การเสริมสร้างขีดความสามารถ’ ยังคงถูกใช้อย่างแพร่หลาย แต่ก็ได้มีการบัญญัติศัพท์ใหม่ที่มีความครอบคลุมมากขึ้น นั่นคือ ‘การพัฒนาขีดความสามารถ’ หรือ capacity development ซึ่ง UNDP ได้ให้ความหมายว่าเป็น “กระบวนการที่เสริมความแข็งแกร่งและรักษาขีดความสามารถของบุคคล องค์กร และสังคม ในการกำหนดและดำเนินการเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์การพัฒนาของตนเองได้ในเวลาต่อไป” และได้กลายเป็นตัวเลือกของคำที่ได้รับความนิยมมากกว่าในเวลาต่อมา เนื่องจาก การพัฒนาขีดความสามารถ ได้แสดงให้เห็นถึงแนวทางการเสริมสร้างขีดความสามารถที่เริ่มต้นจากรากฐานทักษะที่มีอยู่เดิม แล้วทำให้ดีขึ้น มีความยืดหยุ่นเปลี่ยนแปลงได้มากกว่า และมีผู้เล่นในท้องถิ่นเป็นผู้ดำเนินการหลัก ใขณะที่ ‘การเสริมสร้างขีดความสามารถ’ จะให้ภาพของกระบวนการที่เริ่มจากศูนย์และมีการออกแบบมาไว้ก่อนแล้วมากกว่าจะเป็นการสร้างกระบวนการจากภายใน อย่างไรก็ดี สองคำนี้พบถูกใช้สลับกันไปมาได้
การเสริมสร้างขีดความสามารถ ถูกกำหนดให้เป็นหนึ่งในวิธีการเพื่อบรรลุวาระการพัฒนาที่ยั่งยืน (means of Implementation) ทั้งนี้การเสริมสร้าง/พัฒนาขีดความสามารถ ไม่ใช่เพียงการพัฒนาทักษะ ประสบการณ์ และความรู้ในระดับบุคคล (individual) เท่านั้น แต่ยังต้องครอบคลุมถึง การกำหนดโครงสร้างภายใน นโยบาย และขั้นตอนการดำเนินงานในระดับองค์กร (organizational) ที่จะเป็นปัจจัยในการกำหนดการพัฒนาในระดับบุคคล และการสร้างสภาวะแวดล้อมที่เอื้ออำนวย (enabling environment) ของระบบทางสังคม ผ่านกฎหมาย นโยบาย การใช้อำนาจ และบรรทัดฐานทางสังคมที่ควบคุมการมีส่วนร่วมของประชาชน ที่จะช่วยกำหนดขอบเขตการพัฒนาขีดความสามารถทั้งหมดของประเทศโดยรวมด้วย
คำว่า การเสริมสร้างขีดความสามารถ ปรากฎอยู่ใน ‘#SDG17 – (17.9) เพิ่มพูนการสนับสนุนระหว่างประเทศสำหรับการดำเนินการด้านการเสริมสร้างขีดความสามารถที่มีประสิทธิผลและมีการตั้งเป้าในประเทศกำลังพัฒนาเพื่อสนับสนุนแผนระดับชาติที่จะดำเนินงานในทุกเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน รวมถึงผ่านทางความร่วมมือแบบเหนือ-ใต้ ใต้-ใต้ และไตรภาคี’
Target 17.9: Enhance international support for implementing effective and targeted capacity-building in developing countries to support national plans to implement all the Sustainable Development Goals, including through North-South, South-South and triangular cooperation
SDG Vocab รู้จักคำศัพท์ รู้จัก SDGs
หมายเหตุ – คำอธิบายข้างต้นสรุปโดยทีมงาน เพื่อให้อ่านแล้วทำความเข้าใจง่ายเท่านั้น
ไม่แนะนำให้นำไปอ้างอิงในเชิงวิชาการ
แหล่งที่มา:
Understanding capacity-building/capacity development – A core concept of development policy (European Parliament)
CAPACITY DEVELOPMENT: A UNDP PRIMER (UNDP)
Capacity-building (UN)
