สงครามในยูเครนยังคงดำเนินมาอย่างต่อเนื่อง นับจากปลายเดือนกุมภาพันธ์ 2565 ถึงตอนนี้ก็ล่วงเข้าสู่เดือนที่ห้าแล้ว นอกจากจะคร่าชีวิตผู้คนไปเป็นจำนวนมาก ในอีกมิติหนึ่ง การสู้รบดังกล่าวยังส่งผลกระทบให้มรดกทางวัฒนธรรมและงานศิลปะอันทรงคุณค่าของประเทศยูเครนจำนวนไม่น้อยต้องตกอยู่ในภาวะอันตรายและเสี่ยงถูกทำลาย
องค์การเพื่อการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization: UNESCO) ซึ่งมีภารกิจหลักประการหนึ่งเกี่ยวข้องกับการส่งเสริมและคุ้มครองมรดกวัฒนธรรมทั่วโลก ได้ตระหนักถึงความเสี่ยงดังกล่าว และเริ่มดำเนินการคุ้มครองและส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรมในยูเครน
การดำเนินการในเชิงคุ้มครอง ยูเนสโกเน้นไปที่การคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมในยูเครน ซึ่งมุ่งหวังที่จะปกป้องมรดกในฐานะที่เป็นสิ่งยืนยันถึงความรุ่งเรืองในอดีตและเป็นสิ่งที่จะช่วยหนุนเสริมให้เกิดสันติภาพในอนาคต ดังเช่นที่ Audrey Azoulay ผู้อำนวยการยูเนสโก ระบุว่า “เราต้องปกป้องมรดกทางวัฒนธรรมในยูเครน เพื่อเป็นเครื่องยืนยันถึงเรื่องราวในอดีต รวมถึงเป็นสิ่งหนุนเสริมให้เกิดสันติภาพและความสามัคคีในอนาคต ซึ่งประชาคมระหว่างประเทศนั้นมีหน้าที่ปกป้องและรักษาไว้”
สำหรับการดำเนินการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมดังกล่าว ได้เเก่
- การริเริ่มติดเครื่องหมาย ‘โล่สีน้ำเงิน’ อันเป็นเครื่องหมายจากอนุสัญญากรุงเฮกปี 1954 (Hague Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict) ซึ่งมีความหมายเพื่อให้เกิดการคุ้มครองทรัพย์สินทางวัฒนธรรมต่อสถานที่ทางวัฒนธรรมและอนุสาวรีย์ต่าง ๆ ในกรณีที่มีความขัดแย้งทางอาวุธ กล่าวคือ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ถึงการคุ้มครองจากความขัดแย้งทางการทหารและหลีกเลี่ยงจากความเสียหายในการสู้รบในยูเครน
- การสร้างร่วมมือกับสถาบันสหประชาชาติเพื่อการอบรมและวิจัย หรือ UNITAR (United Nations Institute for Training and Research) ใช้ภาพถ่ายดาวเทียมวิเคราะห์ความเสี่ยงและประเมินความเสียหายของสถานที่ทางวัฒนธรรมที่มีความสำคัญซึ่งกำลังตกอยู่ในภาวะอันตราย
- การระดมความร่วมมือจากหุ้นส่วนระหว่างประเทศ ประกอบด้วย UNITAR, ศูนย์ระหว่างประเทศเพื่อการศึกษาการสงวนรักษาและการบูรณะทรัพย์สินทางวัฒนธรรม (International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property: ICCROM), บลูชิลด์อินเตอร์เนชั่นแนล (Blue Shield International), สภาการพิพิธภัณฑ์ระหว่างชาติ (International Council of Museums: ICOM), สภาการระหว่างชาติว่าด้วยอนุสรณ์สถานและแหล่งที่ตั้ง (International Council on Monuments and Sites: ICOMOS) และ สหพันธ์ระหว่างประเทศการอนุรักษ์มรดกในเขตที่มีการปะทะกัน (International alliance for the protection of heritage in conflict areas: ALIPH) ในการประสานงานเพื่อรับมือกับเหตุการณ์ฉุกเฉินที่อาจเกิดขึ้นกับมรดกทางวัฒนธรรม
นอกจากนี้ ยูเนสโกยังมุ่งเน้นการส่งเสริมศิลปินให้ยังคงสร้างสรรค์งานศิลปวัฒนธรรมได้อย่างต่อเนื่อง แม้ต้องเผชิญกับความยากลำบากและท้าทายจากการสู้รบก็ตาม เพื่อเป็นการปกป้องมรดกทางวัฒนธรรมทั้งที่จับต้องได้และจับต้องไม่ได้ รวมถึงการรักษาความปลอดภัยของชิ้นงานศิลปะที่สะสมในพิพิธภัณฑ์ และการต่อสู้กับการค้าทรัพย์สินทางวัฒนธรรมในลักษณะที่ผิดกฎหมาย
การดำเนินการของยูเนสโกในการส่งเสริมการสร้างสรรค์งานศิลปะและวัฒนธรรมแก่ศิลปินชาวยูเครน ได้แก่
- ร่วมมือกับพิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัย MOCA NGO สถาบันชั้นนำของกองทุนศิลปะฉุกเฉินของยูเครน ในการสนับสนุนเงินจำนวน 100,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ แก่ศิลปินในยูเครน ภายใต้โครงการนำร่อง “supporting the continuation of artistic creation and access to cultural life in Ukraine” เพื่อให้การสนับสนุนผลงานสร้างสรรค์ และสร้างหลักประกันว่าประชาชนจะยังสามารถเข้าถึงงานที่มีคุณค่าทางศิลปะและวัฒนธรรมต่อไปได้
- ติดตามสถานการณ์ของศิลปินผ่านการปรึกษาหารืออย่างใกล้ชิดกับเครือข่ายศิลปินและนักแสดงด้านวัฒนธรรมในยูเครน โดยงานนี้เป็นการดำเนินการร่วมกับองค์กรระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับการสนับสนุนศิลปินที่มีความเสี่ยง อาทิ ไอซีโออาร์เอ็น (International Cities of Refuge Network: ICORN ), ฟรีมิวส์ (Freemuse) เเละกองทุนปรินซ์เคลาส์ (Prince Claus Fund) เป็นต้น
● อ่านข่าวและบทความที่เกี่ยวข้อง
– เลขาธิการ UN เดินทางพบผู้นำรัสเซียและยูเครนเพื่อเร่งเจรจาประเด็นด้านมนุษยธรรม สู่สันติภาพที่ยั่งยืน
– UNESCO และ EU จับมือทำโครงการ “Social Media for Peace” ในสามประเทศนำร่อง: บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา อินโดนีเซีย และเคนยา
– Art for a Healthy Planet 2021 แคมเปญงานศิลปะที่เรียกร้องให้มนุษย์สร้างสันติภาพกับสิ่งแวดล้อม
ประเด็นดังกล่าวเกี่ยวข้องกับ
#SDG11 เมืองและชุมชนที่ยั่งยืน
– (11.4) เสริมความพยายามที่จะปกป้องและคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติของโลก
#SDG17 ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
– (17.3) ระดมทรัพยากรทางการเงินเพิ่มเติมจากแหล่งที่หลากหลายไปยังประเทศกำลังพัฒนา
– (17.17) สนับสนุนและส่งเสริมหุ้นส่วนความร่วมมือระหว่างภาครัฐ ภาครัฐ-ภาคเอกชน และประชาสังคม สร้างบนประสบการณ์และกลยุทธ์ด้านทรัพยากรของหุ้นส่วน
แหล่งที่มา:
– Endangered heritage in Ukraine: UNESCO reinforces protective measures (UNESCO)
– Ukraine: UNESCO launches programme to support Ukrainian artists (UNESCO)
ผลงานนี้ได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิเพื่อการพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ ภายใต้โครงการเร่งรัดการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนด้านสุขภาพของประเทศไทย
