หลักการไม่ผลักดันกลับ เป็นหลักการพื้นฐานที่ใช้ยืนยันสิทธิของผู้ลี้ภัยที่จะต้องไม่ถูกผลักดันกลับไปยังประเทศที่พวกเขาต้องเผชิญภัยร้ายแรงต่อชีวิตหรืออิสรภาพ หรืออาจได้รับการคุกคามด้วยเหตุทางเชื้อชาติ ศาสนา สัญชาติ สมาชิกภาพในกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งทั้งทางสังคมและการเมือง โดยหลักการนี้ถูกกำหนดไว้ในอนุสัญญาว่าด้วยสถานภาพของผู้ลี้ภัย ค.ศ. 1951 (1951 Convention relating to the Status of Refugees) ซึ่งรัฐภาคีภายใต้อนุสัญญานี้จำเป็นต้องปฏิบัติตาม โดยเฉพาะการปฏิบัติต่อผู้ลี้ภัยโดยปราศจากการเลือกปฏิบัติและให้ความช่วยเหลือและอิสรภาพในการเคลื่อนย้ายภายในประเทศตามระเบียบ
ธนภัทร ชาตินักรบ อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อธิบายว่าแม้ประเทศไทยไม่ได้ลงนามและผูกพันตามอนุสัญญาข้างต้น แต่ยังจำเป็นต้องปฏิบัติตามหลักการไม่ผลักดันกลับเนื่องจากหลักการนี้มีสถานะเป็นสถานะเป็นจารีตประเพณีระหว่างประเทศ (customary international law) ที่รัฐต่าง ๆ ทำกันโดยทั่วไปอย่างกว้างขวางและยอมรับว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้องและเชื่อว่าต้องปฏิบัติตามเสมือนว่าเป็นกฎหมาย (opinio juris)
นอกจากนี้ หลักการไม่ผลักดันกลับ ยังมีความเกี่ยวข้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals) เป้าหมายย่อยที่ 10.7 “อำนวยความสะดวกในการโยกย้ายถิ่นฐานและเคลื่อนย้ายของคนให้เป็นระเบียบ ปลอดภัย ปกติ และมีความรับผิดชอบ รวมถึงให้การดำเนินงานเป็นไปตามนโยบายด้านการอพยพที่มีการวางแผนและการจัดการที่ดี” ซึ่งหากละเลยหรือไม่ให้ความสำคัญอาจสร้างความยากลำบากแก่การบรรลุ SDGs ที่วางเป้าหมายไว้ในปี 2573 โดยเฉพาะ SDG10 ซึ่ง SDG Index 2024 ชี้ว่าสถานการณ์ระดับโลกยังคงอยู่ในสถานะท้าทาย (สถานะสีส้ม)
หมายเหตุ – คำอธิบายข้างต้นสรุปโดยทีมงาน เพื่อให้อ่านแล้วทำความเข้าใจง่ายเท่านั้นไม่แนะนำให้นำไปอ้างอิงในเชิงวิชาการ
● อ่านข่าวและบทความที่เกี่ยวข้อง
– อนุกรรมาธิการฯ เสนอรายงานแก้ปัญหาการโยกย้ายถิ่นฐานแบบไม่ปกติต่อที่ประชุมสภาฯ พร้อมข้อเสนอแนะด้านกฎหมายและการจัดการ
– Snapshot การอพยพโยกย้ายถิ่นฐานในช่วงโควิด-19 กับแนวทาง 3 ข้อให้การเคลื่อนย้ายปลอดภัย เป็นระเบียบ และปกติ
– ผู้อพยพเด็กที่เดินทางโดยลำพังอย่างน้อย 18,000 คน หายตัวไปในยุโรปตั้งแต่ปี 2018 เสี่ยงตกเป็นเหยื่อค้ามนุษย์
– SDG Updates | เมื่อวิกฤตสภาพภูมิอากาศ-ภัยพิบัติ บังคับให้ผู้คนจำนวนมหาศาลต้อง ‘โยกย้ายถิ่นฐาน’ อะไรคือแนวทางแก้ไขที่เป็นไปได้?– สถิติใหม่ ชี้มีผู้พลัดถิ่นในประเทศสูงขึ้น เป็นประวัติการณ์ถึง 75.9 ล้านคนทั่วโลก เหตุจากความขัดแย้ง-ภัยพิบัติ
คำศัพท์ดังกล่าวเกี่ยวข้องกับ
#SDG10 ลดความเหลื่อมล้ำ
– (10.7) อำนวยความสะดวกในการโยกย้ายถิ่นฐานและเคลื่อนย้ายของคนให้เป็นระเบียบ ปลอดภัย ปกติ และมีความรับผิดชอบ รวมถึงให้การดำเนินงานเป็นไปตามนโยบายด้านการอพยพที่มีการวางแผนและการจัดการที่ดี
แหล่งที่มา
– อนุสัญญาปี ค.ศ.1951 ว่าด้วยสถานภาพผู้ลี้ภัย (UNHCR)
– [ประเด็นน่าสนใจ] – การผลักดันผู้อพยพออกนอกประเทศ ถ้าเกิดขึ้นจริง ไทยจะทำผิดกฎหมายระหว่างประเทศหรือหลักสากลใดหรือไม่ (Thanapat Chatinakrob, Phd)
